Wigilia staropolska

Na co dzień rzadko zastanawiamy się nad tym, jak daleko odeszliśmy od dawnych, staropolskich zwyczajów i tradycji, także kulinarnych. Ich echa odnaleźć można wciąż w okresach okołoświątecznych, kiedy – szczególnie na wsi – niektóre z nich w pewnej formie znów ożywają.

Fot. Fotolia.com

Choć polski tradycyjny stół wigilijny czy świąteczny wciąż ma wiele elementów wspólnych ze staropolskim świętowaniem, to jednak znacznie zmienił się na przestrzeni ostatniego wieku. Jakie potrawy rządziły w święta na staropolskich stołach i które z nich warto odkryć na nowo?

Staropolskie potrawy świąteczne

Jeszcze do czasów II wojny światowej na wigilijnych stołach polskich ziemian i mieszczan niemal niepodzielnie królowały przeróżne ryby słodkowodne - szczupaki, liny, leszcze, okonie, sandacze, a także karpie. Lucyna Ćwierczakiewiczowa, autorka bestsellerowych książek kucharskich z drugiej połowy XIX w., które są dzisiaj dla nas skarbnicą wiedzy o dawnej polskiej kuchni, w swoich „365 obiadach za 5 złotych" proponuje między innymi takie rybne potrawy na wigilię, jak:

  • „szczupak z pieczarkowym lub pietruszkowym sosem i garniturem",
  • „lin smażony z kapustą czerwoną lub białą",
  • „karp lub leszcz na szaro z rodzynkami",
  • „karasie ze śmietaną",
  • „paszteciki z ryb we francuskim cieście".

Jak to się stało, że z tak bogatego rybnego menu został nam właściwie tylko karp? Wszystkiemu winne są czasy PRL, kiedy ryby jeziorne i rzeczne stały się bardzo trudno dostępne, a decyzją Hilarego Minca w 1948 r. upaństwowiono hodowle karpia w całym kraju i uczyniono go swoistą „rybą dla mas". Dziś jednak coraz chętniej wracamy do ryb słodkowodnych w różnej postaci, czego najlepszym dowodem mogą być liczne przepisy na Boże Narodzenie z ich wykorzystaniem.

Nasi przodkowie bez wątpienia byli też znacznie bardziej niż my przywiązani do tradycji i potraw lokalnych, dlatego też ich wigilijne stoły różniły się zdecydowanie w zależności od regionu. Na Kresach trudno było wyobrazić sobie wigilię bez kutii) i kisielu z żurawiny, na Mazowszu niezastąpione okazywały się potrawy grzybowe, jak kapusta z grzybami czy zupa grzybowa, podczas gdy na Podhalu rządziły (i rządzą do dziś) różne dania z ziemniaków: bukty, moskole czy kłóty.

Zaginione staropolskie potrawy wigilijne

Wymieniliśmy już kilka popularnych dawniej, a dziś zapomnianych potraw, które mimo wszystko staramy się ożywić i w jakiś sposób odzyskać. Niektóre z nich zanikły jednak chyba na dobre - zostały wyparte przez inne propozycje, często bardziej wykwintne czy po prostu pochodzące z innych regionów. Taki los spotkał wiele tradycyjnych wigilijnych potraw rodem z Wielkopolski. Bardzo popularne były tam przede wszystkim, dziś już zupełnie zapomniane, zupy: więdka, czyli zupa z brukwi, oraz zupa konopna. Zarzucono także zwyczaj przyrządzania klusków z sokiem z kiszonej kapusty.

Na Śląsku natomiast jeszcze przed II wojną światową popularna była tzw. siemieniotka, czyli zupa z siemienia lnianego lub konopnego. Wraz z pojawieniem się przesiedleńców ze wschodu została jednak niemal całkowicie wyparta przez charakterystyczną dla Kresów zupę migdałową.

Wigilijne przesądy i zwyczaje

Staropolskie tradycje związane z wigilią oczywiście nie ograniczały się jedynie do sfery kulinarnej. Ten dzień uważano za szczególny, wiązało się więc z nim wiele przesądów i ludowych zwyczajów. Panowało np. powszechne przekonanie, że to w wigilię następuje odnowienie dziejów i cały przyszły rok będzie zależał od tego, jak przeżyje się ten pierwszy jego dzień. Dlatego też gospodarze od ranka dbali, by w ich obejściu panował w wigilię pokój i zgoda, rozdając każdemu opłatki i wymieniając życzenia pomyślności. Ta dziewczyna, której w udziale przypadło tarcie maku, mogła liczyć na rychłe zamążpójście; każdy zaś, kto umył się w miednicy, do której wcześniej wrzucono pieniążek, miał być zdrowy i bogaty przez cały następny rok. Temu samemu służyła zasada, by spróbować każdej z 12 wigilijnych potraw - osobę, która tego nie zrobiła, w nadchodzącym roku miały omijać wszystkie przyjemności.

A jakich wgilijnych przesądów przestrzega się w Twoim domu? Które staropolskie przepisy na Boże Narodzenie najbardziej cię interesują?

Komentarze

Ostatnio komentowane przepisy

Przekąski Jajka w białej kiełbasie

Jajka w białej kiełbasie po szkocku to świetna propozycja na elegancką przyst...

Odsłon: 944

30 min
1
15 min
7
15 min
4
Dania główne ryż po kurdyjsku

szybko, smacznie, prosto Ryż jest codziennym posiłkiem Kurdów i oni są mistrz...

Odsłon: 1537

15 min
12

Polecane artykuły

Informacje Jak długo parzyć kiełbasę wędzoną? Nie popełniaj tych błędów po wędzeniu

Wędzenie kiełbasy to proces, który łączy tradycję z kulinarnym rzemiosłem. Aby osiągnąć wyjątkowy smak i teksturę, niezwykle istotne jest odpowiedn...

0
Informacje Wielkanoc z łososiem Suempol – sekret niezapomnianych Świąt!

Wielkanoc to wyjątkowy czas, kiedy przygotowujemy się do spotkań rodzinnych pełnych radości, tradycji i pysznych potraw. To również doskonała okazj...

3
Informacje Polskie ciasto okazało się bezkonkurencyjne. Zwyciężyło w prestiżowym rankingu

Popularny serwis Taste Atlas przygotował ranking 10 najlepszych deserów serowych. Polskie ciasto okazało się bezkonkurencyjne, pokonując równie pop...

11
Informacje Nie przegap kwitnienia. Zabierz i zrób najlepszy syrop na zapalenie oskrzeli, chore gardło i krtań

Podbiał pospolity to bardzo popularna i niewymagająca roślina. Porasta łąki, skarpy, przydrożne rowy i miedze. Właściwości zdrowotne podbiału znane...

4