Zalewajka i kugiel, czyli najlepsze dania świętokrzyskie

Spis treści:

• Kuchnia świętokrzyska – charakterystyka 
• Dania kuchni świętokrzyskiej z ziemniakami 
• Dania kuchni świętokrzyskiej z kapustą 
• Najlepsze dania kuchni świętokrzyskiej – przepisy 

Do najbardziej znanych dań kuchni województwa świętokrzyskiego, należy między innymi zalewajka, pierogi z bobem, gęś czy kwaśna zarzucajka. Potrawy te rzeczywiście są godne uwagi, ale nie musisz próbować ich tylko w województwie świętokrzyskim. Możesz czerpać z przepisów z tamtego regionu. Podpowiemy ci, jak zrobić dania kuchni świętokrzyskiej z kapustą oraz ziemniakami. 

 Sprawdź także: Jak jeść bób – ze skórką czy bez? Najlepszy sposób na gotowanie bobu

REKLAMA

Kuchnia świętokrzyska – charakterystyka 

Nietrudno się domyślić, że dzisiejsza kuchnia świętokrzyska czerpie przede wszystkim z domów rodzin chłopskich. Niegdyś ludzie byli tak zapracowani, przede wszystkim w polu, że nie mieli czasu wymyślać, ani tym bardziej przyrządzać wykwintnych potraw. Czerpali z dostępnych, wcale też niezbyt wielu produktów i gotowali szybko oraz pożywnie. Głównie przygotowywano dania z ziemniaków, kapusty, roślin strączkowych, kaszy, mąki, owoców leśnych, miodu oraz grzybów. Wydawać by się mogło, że skoro są to tak proste składniki, to raczej uzyskane z nich potrawy nie będą jakoś specjalnie powalać smakiem. Nic bardziej mylnego. Świętokrzyskie gospodynie domowe, mimo prostoty swoich technik gotowania, wznosiły się na wyżyny smaku. Tworzone przez nich dania były również sycące i pozwalały na długie prace w polu.  

Dania kuchni świętokrzyskiej z ziemniakami 

Czy wiesz, że na początku Polacy sądzili, że ziemniak jest warzywem niejadalnym? Wykorzystywano go, ale przede wszystkim do celów gorzelniczych, czyli na przykład do produkowania wódki. W kuchni świętokrzyskiej warzywo to przyjęło się dopiero w XIX wieku. Gospodynie szybko dostrzegły jego potencjał i zaczęły przygotowywać z niego świetne dania i dodatki, na przykład farsz do pierogów oraz klusek, pączki ziemniaczane, goły, czyli kluseczki z ziemniaków oraz mąki czy na przykład zmiocarze, czyli warzywne pasztety. Zdecydowanie jednak wszystkie ziemniaczane potrawy świętokrzyskie bije na łeb na szyję kugiel. To swego rodzaju zwinięty placek ziemniaczany z mięsnym farszem (głównie baraniną oraz gęsiną). Często dodaje się do niego również wieprzowinę czy drób. 

Dania kuchni świętokrzyskiej z kapustą 

Mieszkańcy okolic Kielc bardzo często kisili kapustę. Robili to w sposób tradycyjny, czyli po prostu deptali ją w beczkach. Dzięki temu rozwijali też swoje sąsiedzkie relacje. Był jednak jeden wyróżnik tej właśnie świętokrzyskiej kapusty. Mianowicie niektóre gospodynie dodawały do niej lędźwian. To stara odmiana grochu przypominająca ciecierzycę.

Do dzisiaj kuchnia świętokrzyska znana jest szerokiego zastosowania kapusty kiszonej. Bardzo często łączy się z mięsem, ziemniakami, grzybami czy wspomnianym już grochem. Co ciekawe niektórzy dodają do niej owoce, twierdząc, że to w specyficzny sposób przygotowane warzywo jest bardzo uniwersalne. Jednym z popularnych świętokrzyskich dań jest parzybroda, czyli jednogarnkowe danie powstałe między innymi z ziemniaków, cebuli, wielu przypraw oraz boczku. Nazwa ta nie jest przypadkowa. Chodzi o to, że w trakcie jedzenia tej potrawy długie fragmenty kapusty mogą… parzyć brodę 

Najlepsze dania kuchni świętokrzyskiej – przepisy 

Sprawdź niezawodne receptury na najlepsze dania kuchni świętokrzyskiej. Przepisy te nie są trudne w realizacji, a wspomniane w nich produkty z pewnością masz w swoim domu. To co? Do kulinarnego dzieła! 

Zalewajka świętokrzyska – przepis 

Zalewajka świętokrzyska to bardzo proste, ale też sycące danie, które najprawdopodobniej powstało już w XIX wieku. Popularna jest również na Kujawach. Przygotowuje się ją na bazie kwaśnego żurku, ziemniaków, boczku lub kiełbasy, a czasami również grzybów. Warto wiedzieć, że świętokrzyska zalewajka znajduje się na Liście Produktów Tradycyjnych, którą prowadzi Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 

Składniki: 

• 500 g ziemniaków 
• 1,5 litra wody
• 200 g boczku
• 200 g kiełbasy
• 1 duża cebula
• 2 ząbki czosnku
• 1 liść laurowy
• 2 ziarna ziela angielskiego
• 1 łyżeczka majeranku
• 200 ml śmietany 18%
• 500 ml kwaśnego żurku
• sól i pieprz do smaku 

Sposób wykonania: 

1. Cebulę kroimy na małą kostkę, czosnek drobno siekamy i wrzucamy do garnka z rozgrzanym olejem. Smażymy do miękkości i zezłocenia. 
2. Dodajemy wodę do garnka oraz liście laurowe, ziele angielskie i majeranek. Doprowadzamy wywar do wrzenia, aby aromaty się uwolniły. 
3. Kolejnym krokiem jest dodanie pokrojonych w niewielką kostkę ziemniaków, boczku i kiełbasy. Doprawiamy zupę solą i pieprzem, aby wzmocnić jej smak. 
4. Podczas końcowego gotowania, gdy składniki są już miękkie, dodajemy żur do garnka. Mieszamy i zalewamy zupę śmietaną, aby nadać jej kremowej konsystencji i lekkości. 
5. Podawaj zalewajkę świętokrzyską gorącą, z dodatkiem łyżki śmietany na każdym talerzu. Możesz również posypać zupę świeżym posiekanym koperkiem. 

Kugiel – sprawdzona receptura 

Kolejna mistrzowska potrawa ziemniaczana, czyli kugiel. To po prostu zapiekanka z ziemniaków z dodatkiem mięsa. Słowo kugel, od którego pochodzi nazwa tego dania, to w języku jidysz kula. To potrawa wywodząca się z kuchni żydowskiej. 

Składniki: 

• 500 g ziemniaków 
• 1 duża cebula 
• 400 g mięsa wieprzowego (np. żeberek) - pokrojonego w plastry 
• 1 szklanka mleka
• 2 łyżki smalcu
• sól i pieprz do smaku 

Sposób wykonania: 

1. Ziemniaki obierz i zetrzyj na tarce ręcznej. 
2. Do startych ziemniaków dodaj mleko, sól i pieprz, następnie dokładnie wymieszaj. 
3. Żeberka wieprzowe lub inne mięso z kością posól i wrzuć na rozgrzany w rondlu smalec. Smaż krótko z każdej strony na dużym ogniu, aż białko na wierzchniej warstwie zetnie się. 
4. Pod koniec smażenia dodaj pokrojoną w kostkę cebulę i smaż, aż cebula uzyska złoty kolor.  
5. Wyjmij mięso i odstaw do ostudzenia, a cebulę wraz z tłuszczem dodaj do ziemniaczanego ciasta.  
6. Wysmaruj żeliwne naczynie smalcem.  
7. Wlej wcześniej przygotowaną masę ziemniaczaną do naczynia. Równomiernie rozłóż kawałki ostudzonego mięsa na wierzchu ciasta.  
8. Przykryj naczynie najpierw aluminiową folią, a następnie pokrywką. Piecz w rozgrzanym piecu węglowym przez 6-7 godzin (w piekarniku około 2 godzin) w temperaturze 150°C, a przez ostatnie 30 minut w temperaturze 180°C. 
9. Sprawdzić, czy kugiel jest dobrze upieczony: ciasto powinno opaść o około 2-3 cm, mieć chrupiącą skórkę, a patyczek włożony w kugiel nie powinien przyklejać się do ciasta.  
10. Podawaj ciepły kugiel drewnianą łyżką. Kugiel można również odgrzewać na patelni. 

Comber wieprzowy z gołąbkami sandomierskimi – prosty przepis 

Składniki: 

• 1 kg kapusty kiszonej 
• 2 kg schabu z kością 
• 200 g suszonych podgrzybków
• 0,5 kg kaszy gryczanej
• 0,5 kg boczku wędzonego
• 2 cebule
• 5 ząbków czosnku
• sól i pieprz do smaku
• średnia biała kapusta 
• 0,5 l śmietany 36% 
• 200 g kurek 
• 200 g borowików (mogą być mrożone) 
• majeranek 
• 1 łyżka masła 
• do kaszy 2 łyżeczki mąki pszennej 

Sposób przygotowania: 

1. Schab pokrój na kotlety schabowe razem z kością. 
2. Kapustę kiszoną ugotuj, aż będzie miękka. 
3. Grzyby podsmaż na pokrojonej cebuli, dodaj przyprawy. 
4. Kapustę białą obgotuj, a następnie połącz z grzybami i dopraw. 
5. Kaszę gryczaną gotuj do miękkości. 
6. Kaszę gryczaną wymieszaj z usmażonymi skwarkami i zagęść mąką. 
7. Kapustę kiszoną faszeruj jak gołąbki, zawiń i obtocz w mące, jajku i bułce tartej, a następnie usmaż. 
8. Czas na sos: na maśle podsmaż pokrojoną w kostkę cebulę, grzyby i przyprawy, a następnie zalej śmietaną. Gotuj, aż sos zgęstnieje. 
9. Kapustę z grzybami zawiń w schab, a następnie smaż na patelni z obu stron. 
10. Całość włóż do piekarnika nagrzanego do 150 stopni Celsjusza i piecz przez 15 minut. 

Opracowała: Anna Hutek

Zobacz także:

Zielony koktajl od Ewy Wachowicz. Pomoże „wymieść” toksyny z organizmu i wspomoże odchudzanie »

Przejadły ci się lody? Spróbuj tego chłodnego deseru, który je zastąpi »

Nie obieraj, a jeśli obierzesz, nie wyrzucaj. Zaskakujące właściwości skórek z ziemniaków »