Fot. 123RF/Picsel
Boże Narodzenie kojarzy nam się nie tylko z rodzinną atmosferą i wspólnym spędzaniem czasu, ale przede wszystkim ze wspaniałym jedzeniem. Przysmaki podawane podczas tej wyjątkowej wieczerzy, jadamy zwykle tylko raz w roku.
Nie odkładaj łyżki
Pokarmy spożywane w czasie wieczerzy wigilijnej mają znaczenie symboliczne. Wieczerza powinna składać się z 12 dań, co upamiętnia dwunastu apostołów. Każdej z tych 12 potraw powinniśmy spróbować - ma to zapewnić, że kolejnym roku żadnej z nich zabraknie na naszym stole. Podczas kolacji powinniśmy też być bardzo ostrożni - według wierzeń ludowych, nie powinniśmy odkładać łyżek ani sztućców, gdyż grozi to rychłym nieszczęściem.
Opłatek, którym się dzielimy, symbolizuje połączenie między ziemią a zaświatami. Zgodnie z tradycją Kościoła, zwyczaj ten jest kontynuacją starochrześcijańskiej praktyki łamania się chlebem podczas uczt zwanych "agape", które miały służyć zjednoczeniu się wszystkich chrześcijan. Niektórzy też uważają, że dzielenie się opłatkiem jest kontynuacją zwyczaju jedzenia ze wspólnego talerza.
Mak na sen
Kolacja wigilijna powinna składać się z płodów ziemi: grzybów, zbóż, miodu, maku. Słodka kutia, podawana podczas wieczerzy, także jest potrawą symboliczną - miód, uważany niegdyś za pokarm istot pozaziemskich, miał zapewniać ludziom przychylność mocy nadprzyrodzonych, a mak uważano za środek, który umożliwia wędrowanie między tym a tamtym światem, gdyż sprowadza sen. Ziarna zbóż to z kolei symbol życiodajnej mocy, a grzyby, według wierzeń, ułatwiają nawiązanie kontaktu ze światem zmarłych.
Wśród dwunastu dań zawsze musi znaleźć się kilka obowiązkowych pozycji. Należy do nich zupa, najczęściej barszcz lub zupa grzybowa. Dawniej podawano też słodką zupę migdałową, przyrządzaną z gotowanych na mleku zmielonych migdałów, z dodatkiem ryżu, cynamonu i rodzynków.
Kolejnym daniem są ryby, przyrządzane na różne sposoby. Karp, dziś najczęściej goszczący na naszych stołach, pojawił się w wigilijnym jadłospisie dopiero w okresie PRL-u, wcześniej podawano inne ryby - śledzie lub szczupaki.
Podczas wieczerzy na stole powinny też znaleźć się różnego rodzaju pierogi, kapusta z grochem czy grzybami, kluski z makiem, czasem kulebiak lub paszteciki z grzybami.
Tradycyjnym napojem jest kompot z suszonych owoców. Aby dochować tradycji 12 dań na wigilijnym stole, gospodynie przyrządzają różnego rodzaju ryby, używają kilku farszów do pierogów, a niektóre nawet liczą barszcz z uszkami jako dwa oddzielne dania.
Dzięki pomysłowości domowników, każdego roku na wigilijnym stole mogą znaleźć się nieco inne potrawy, ale nigdy nie możemy pominąć tych, których przyrządzenie nakazuje nam tradycja.
Woda na zdrowie i urodę
Niektórzy z nas podczas wieczerzy wigilijnej piją wino lub inny alkohol, w tradycji ludowej jednak nie pojawiał się on nigdy na stołach. W niektórych regionach Polski istniał nawet całkowity zakaz picia podczas wieczerzy; gospodynie przed kolacją opróżniały wszystkie stojące w domu dzbanki, wiadra, a nawet konewki, aby woda nie kusiła domowników. Dopiero po wieczerzy wysyłano kogoś do studni, by przyniósł wodę, którą wszyscy pili po kolei - miało to zapewnić ucztującym zdrowie i urodę.
Po Wigilii nadchodzi czas na słodkości. Pachnące pierniki i lukrowane makowce, tradycyjnie pieczone na Boże Narodzenie, również przyrządzane są z płodów ziemi. Równie często na naszych stołach pojawiają się miodowniki i keksy, delikatne ciasta biszkoptowe z dużą ilością bakalii.
Pobierz darmową książkę z 80 przepisami na Boże Narodzenie!
Wykorzystano:
Maria Borejszo, Boże Narodzenie w polskiej kulturze, Wydawnictwo W drodze, Poznań 1996
Anna Lubryk, Grzegorz Sieczkowski, Wigilia i Boże Narodzenie. Zwyczaje i przepisy kulinarne, Wydawnictwo Baobab, Warszawa 2006
