Fot. 123RF/Picsel
W związku z wydarzeniami z XI wieku, podczas tzw. schizmy wielkiej wschodniej, nastąpił rozłam w chrześcijaństwie na Kościół wschodni i zachodni. W Kościele wschodnim, czyli prawosławnym, obowiązuje kalendarz juliański (stary styl). W drugiej połowie XVI wieku, papież Grzegorz XIII wprowadził kalendarz gregoriański (nowy styl), jednakże kościół wschodni nie uznał tej reformy. Różnica między starym a nowym stylem wynosi 13 dni. Dlatego też Boże Narodzenie w kościele prawosławnym obchodzi się 7 stycznia. Obecnie jednak niektóre kościoły, szczególnie te z centralnej Polski, obchodzą święta równolegle z katolickimi.
Szacuje się, że w Polsce liczba wiernych tradycji wschodniej wynosi ok 600 tys. skupionych w 250 parafiach. Posiadają ponad 400 świątyń rozmieszczonych w 6 diecezjach: warszawsko-bielskiej, białostocko-gdańskiej, lubelsko-chełmskiej, przemysko-gorlickiej, łódzko-poznańskiej i wrocławsko-szczecińskiej. Niemalże 70% wyznawców jednak mieszka na Białostocczyźnie.
Soczelnik
W prawosławiu, Boże Narodzenie jest jednym z dwunastu "wielkich świąt". Przygotowania rozpoczynają się w "Filipowy" dzień, czyli poświęcony św. Filipowi, 14 listopada. Wtedy to początek ma czterdziestodniowy post. Jego celem jest dostąpienie do sakramentu odnowienia duchowej jedności z Bogiem oraz przygotowanie się do świąt. Nie licząc wieczoru wigilijnego, święta trwają trzy dni, co symbolizuje udział Trójcy Świętej w dziele zbawienia. 21 listopada zaś, czyli tydzień po do dniu św. Filipa, w cerkwiach rozbrzmiewa śpiew wprowadzający w nastrój oczekiwanego Bożego Narodzenia. Przedświąteczne dni, czyli okres trwający od 20 grudnia, zamyka soczelnik, czyli wigilia.
Wigilia odbywa się 6 stycznia i jest dniem oficjalnie rozpoczynającym Święta Bożego Narodzenia. Obowiązuje wtedy post ścisły, a ortodoksyjni wyznawcy nie jedzą ani nie piją niczego tegoż dnia. Nazwa "soczelnik" pochodzi najprawdopodobniej od tradycyjnej potrawy świątecznej, czyli kaszy gotowanej ze słodkimi dodatkami.
Stół podczas wieczerzy powinien być nakryty pereborem, czyli białym obrusem z haftem. W kubku wypełnionym zbożem stawia się świecę, a przed jedzeniem odmawia modlitwę. Wedle tradycji, kolacja powinna odbywać się przed ikoną. Na stole najczęściej znajdują się postne potrawy, posiadające symboliczne znaczenie. Chleb to symbol pożywienia, czosnek - zdrowia, sól to obfitość, a miód oznacza powodzenie.
Prosfory, socziwo i kiesełycie
Prawosławną wieczerzę zaczyna się od dzielenia prosforą, czyli przaśnym chlebem, odpowiednikiem opłatków w tradycji zachodniej. Przypomina on małe bułeczki z odciśniętą pieczątką , np. krzyżem. Wypiekiem prosfory zajmują się siostry zakonne oraz żony prawosławnych duchownych, a wierni mogą zabrać je do domu z cerkwi. Pierwszym daniem najczęściej jest kutia (socziwo), czyli pszenica, mak i miód. Następnie spożywa się barszcz z uszkami lub grzybami, solone śledzie z cebulą i olejem, kisełycie, czyli kisiel z owsa, groch z solą oraz koladnyki, czyli pieczone pierożki nadziewane makiem, surowymi gruszkami lub jagodami. Tradycyjną potrawą jest również juszka, czyli ukraińska zupa rybna. Podobnie do tradycji zachodnich chrześcijan serwuje się kapustę z grochem, karpia w galarecie oraz pierogi z kapustą i grzybami. Na stole pojawiają się również gołąbki z kaszą lub ziemniakami, grzyby smażone, mączne placki oraz drożdżowe racuszki, pieczone w piecu chlebowym bez tłuszczu. Do tego przygotowywuje się opalanki, czyli bułeczki posypane makiem. Do picia podaje się szczułok - kompot z suszonych owoców.
Podobnie do tradycji katolickiej, w cerkwiach jak i w domach ustawia się choinki. W prawosławiu noszą one jednak pewien ładunek symboliczny. Zielone drzewko oznacza przywrócone życie wieczne, a płomienie świec oznaczają światłość prawdy Chrystusa. W cerkwiach nie ma żłóbka, adoruje się ikonę Bożego Narodzenia, która jest wystawiana zawsze na środek świątyni.
Sianko i woda święcona
Wedle tradycji, sianko spod obrusu oraz wodę święconą gospodarze podają zwierzętom, by w domu nie zabrakło zdrowia i pomyślności. Trochę wody święconej wlewa się również do studni. Do święta Trzech Króli zaś, w domach na wsi ustawia się perepelicę, czyli snopek zboża, zapewniający urodzaj. Pogoda w święta zwiastuje nadchodzący rok, więc dawniej obserwowano wszelkie znaki na niebie. Tradycją jest również organizowanie grup kolędniczych pierwszego dnia świąt. Kolędnicy chodzą po domach z gwiazdą (nieraz o średnicy 2 metrów) a także z szopką, zwaną betlejką. Dawniej gospodarze częstowali ich bułkami, chlebem oraz mięsem, dziś najczęściej ofiaruje się pieniądze.
Kiedy mówię Interia, myślę Smaker na INTERIA.TV.
-----------------------------------------------------
Samochód 20-lecia na 20-lecie Interii!
ZAGŁOSUJ i wygraj ponad 20 000 złotych - kliknij.
Zapraszamy do udziału w 5. edycji plebiscytu MotoAs. Wyjątkowej, bo związanej z 20-leciem Interii. Z tej okazji przedstawiamy 20 modeli samochodów, które budzą emocje, zachwycają swoim wyglądem oraz osiągami. Imponujący rozwój technologii nierzadko wprawia w zdumienie, a legendarne modele wzbudzają sentyment. Bądź z nami! Oddaj głos i zdecyduj, który model jest prawdziwym MotoAsem!
