Celiakia to choroba o podłożu genetycznym, objawiająca się trwałą nietolerancją glutenu. Zjedzenie posiłku zawierającego gluten pobudza układ odpornościowy jelita u chorego - prowadzi to do zmian w budowie jelita (np. uszkodzenie błony śluzowej) oraz nieprzyjemnych objawów, takich jak m.in. niestrawność, wzdęcia, zaparcia, przewlekła biegunka, wymioty, a także zwiększenie drażliwości i zaburzenia koncentracji. Może też przebiegać w sposób bezobjawowy, a pierwsze symptomy mogą pojawić się późno, np. wskutek silnego stresu czy infekcji.
U osób chorych występują także zaburzenia wchłaniania, które mogą doprowadzić do niedoborów pokarmowych (dotyczy to zarówno witamin, jak i minerałów). A te, przy braku zmian w diecie, mogą w efekcie wywołać choroby związane z niedoborami - krzywicę, osteoporozę, ubytki szkliwa czy anemię.
Stosując dietę bezglutenową trzeba pamiętać, że mimo wykluczenia dużej grupy produktów zawierających gluten, trzeba zwracać szczególna uwagę na to, by odżywianie było zbilansowane i dostarczało odpowiedniej ilości mikro- i makroelementów. Warto kontrolować ich poziom za pomocą badań, aby uniknąć wspomnianych niedoborów.
Kto powinien stosować dietę bezglutenową? Zobacz na następnej stronie!
Dieta bezglutenowa to dieta wykluczająca i lecznicza. Stosuje się ją w przypadku konkretnej choroby - celiakii. Statystycznie rzecz biorąc, na celiakię może cierpieć około 1 proc. ludności. Faktem jest, że chorujemy na celiakię coraz częściej - może to być wynikiem zwiększonej ilości glutenu w zbożach uprawnych, dodatków zawierających gluten w przetworzonej żywności, czy po prostu lepszej diagnostyki.
Trwająca obecnie moda na dietę bezglutenową pojawiła się kilka lat temu w Ameryce i trwa do dziś. Opiera się głównie na założeniu, że nie mając celiakii, można mieć zwiększoną wrażliwość na gluten, więc nawet jeśli nie można celiakii zdiagnozować, można twierdzić, że dieta stosowana przy tej chorobie poprawi zdrowie i samopoczucie, wyeliminuje alergie i pozwoli schudnąć. Lekarze jednak są zgodni: Dietę bezglutenową powinny stosować osoby, które chorują na celiakię. Zdrowym niczego ta dieta nie da, a potencjalnie może być nawet szkodliwa.
Modę na gluten wspomogły także australijskie badania z 2011 roku przeprowadzone przez prof. Petera Gibsona. Wyniki sugerowały, że gluten może upośledzać funkcjonowanie układu pokarmowego także u ludzi zdrowych. Problem w tym, że powtórzone badania, z bardziej rygorystycznymi kryteriami, nie potwierdziły tego wyniku.
W skrócie więc: Diety bezglutenowej nie powinny stosować osoby zdrowe.
Jakie produkty są bezpieczne na diecie bezglutenowej? Sprawdż na następnej stronie!
Naturalnie bezglutenowe są niektóre zboża, m.in.
- ryż (biały, brązowy, dziki),
- kukurydza,
- sorgo,
- soja,
- maniok (tapioka),
- amarantus,
- quinoa.
Można też jeść kaszę gryczaną, jaglaną czy ziemniaki i mąkę ziemniaczaną. Masło i margaryna, oraz oliwa z oliwek czy inne oleje roślinne także są bezpieczne dla osób z celiakią.
Glutenu nie zawierają żadne owoce ani warzywa, można je jeść bez obaw. Dobre jest zachować ostrożność jedynie przy suszonych owocach. Bezglutenowy będzie też domowy kisiel czy budyń zrobione z mąki ziemniaczanej, dżemy, cukier i miód.
Herbata i kawa nie zawierają glutenu, tak jak i soki owocowe, herbatki ziołowe czy woda mineralna. Przy celiakii można pić mleko, kefir, jogurt naturalny oraz nieprzetworzony ser biały i żółty.
Bezpieczne jest mięso, ryby, jaja - oczywiście w formie nieprzetworzonej przemysłowo.
Na opakowaniach produktów zawierających mniej niż 20 mg na 1 kg są umieszczane specjalne oznaczenia z przekreślonym kłosem i napisem „produkt bezglutenowy”.
Produkty zakazane na diecie bezglutenowej znajdziesz na następnej stronie!
Zakazanymi produktami są te zawierające określone zboża (pszenicę, żyto, jęczmień i owies): zwykły chleb, bułki, bułka tarta, płatki pszenne, płatki owsiane, kasza manna, kuskus, kasza jęczmienna, herbatniki, ciasta, ciastka, wafle, pieczywo chrupkie, pizza, produkty w panierkach, sos sojowy, zwykły proszek do pieczenia, kawa zbożowa. „Glutenowy” jest wegański zamiennik mięsa - seitan.
Oczywiście, są one nieszkodliwe, jeśli posiadają oznaczenie „produkt bezglutenowy”.
Na jakie produkty lepiej uważać? Zobacz na następnej stronie!
Pamię†ajmy, że gluten może być obecny w produktach naturalnie bezglutenowych, gdyż często wykorzystuje się go jako substancję dodatkową. Producenci informują o dodaniu glutenu lub zboża go zawierającego na etykietkach w składzie, lub - jeśli nie jest on celowo dodany, ale może znaleźć się w produkcie - dodają notkę: „Na terenie zakładu produkcyjnego wykorzystywane są: gluten, ...” lub „Produkt może zawierać śladowe ilości glutenu”.
Gluten może się znajdować również w lekach i suplementach diety. Lepiej uważać na mieszanki przyprawowe, musztardy, ketchupy, majonezy, przeciery pomidorowe, gotowe dipy, cukry wanilinowe czy sosy i zupki w proszku. Gluten mogą zawierać również rozpuszczalne, aromatyzowane kawy, batoniki, chipsy oraz czekoladki, a także niektóre produkty sojowe, takie jak pasztety, kotlety czy majonezy. Etykiety czytać trzeba także w przypadku jogurtów owocowych i smakowych maślanek, serków topionych, serów pleśniowych oraz produktów seropodobnych. W niektórych mielonych serach białych do sernika w składzie może znaleźć się błonnik pszenny.
Pamiętajmy, aby zawsze czytać etykiety!
Dietę bezglutenową trzeba kontynuować nawet po ustąpieniu objawów. Nie ma sposobu na jej całkowite wyleczenie.
Anna Wiśniewska/Smaker.pl
Źródła:
Bożena Cukrowska „Celiakia – choroba o podłożu autoimmunologicznym” [w:] „Nowa Pediatria” 2003.
Kamil Hozyasz, Anna Ruszczyńska, Ewa Bulska „Stężenia pierwiastków śladowych u chorych na celiakię” [w:] „Medycyna Rodzinna” 2003.
