Fot. © 123RF.COM/PICSEL
Symbolika
Jajko jest symbolem życia, siły, miłości i płodności. Już od najdawniejszych czasów czczono je wierząc, że posiada wiele właściwości dobroczynnych i życiodajnych. W starożytnym Egipcie było symbolem boga Ptaha - boskiego garncarza, toczącego na kole ogromne jajo, z którego - gdy pękło w czasie pracy - wyłonił się świat.
Atrybutem Afrodyty, bogini miłości, płodności i piękna były jaja ze szczerego złota. W mitologii filipińskiej i indyjskiej, świat powstać miał z ogromnego jaja, złożonego przez praptaka na wodach pra-praoceanu; w legendach asyryjskich jajo to miało zostać złożone przez cudownego, odradzającego się z popiołów Feniksa. W tradycji chrześcijańskiej jajko stało się symbolem świąt wielkanocnych, wiecznie odradzającego się życia i przede wszystkim Chrystusa Zmartwychwstałego.
Przenieś chorobę na jajko
Z jajkiem jest związanych wiele wierzeń ludowych. Wierzono powszechnie, że mogą one odwracać nieszczęścia i niweczyć zło. Dlatego zakopywano je pod węgły domów i rzucano w płomienie pożaru. Zachowanie zdrowia i urody miała zapewnić kąpiel w wodzie, w której leżały pisanki. Skorupki położone pod drzewkami owocowymi miały zapewniały obfitość ich owoców, a zmieszane z karmą dla drobiu sprawiało, że te będą się dobrze niosły i zdrowo chowały. Wydmuszki wieszane na gaikach miały przyśpieszyć zmianę pór roku i pobudzać wegetację roślin. Tocząc jajko po ciele chorego leczono postrzały, zaziębienie, różne bóle, gorączki i żółtaczkę. Wierzono również, że można przenosić chorobę na jajko. Chory musiał trzymać je odpowiednio długo w ręce i intensywnie się w nie wpatrywać, potem zostawiał je na rozstaniu drogi.
Książka kucharska: 20 przepisów na jajka. Kliknij!
Kraszanki czy pisanki?
Dawniej jaja farbowano w naturalnych barwnikach roślinnych. I tak np. wywar z kory dębowej dawał kolor czarny, z łusek cebuli - odcienie żółci i brązu, sok z buraków - różowy. Tak pomalowane jaja (na jeden kolor) to kraszanki, malowanki lub byczki. Natomiast pisanki- to jajka, na których został wykonany wzór. Nazwa ta odnosi się głównie do jaj, które zostały wykonane metodą batiku: przy pomocy specjalnego pisaka, którym na skorupkę jaja nanosi się roztopiony wosk, wykonuje się wzór. Następnie zanurza się je w barwniku, po ufarbowaniu i wysuszeniu ściera się wosk, spod którego wyłania się "napisany" wcześniej wzór. Najbardziej efektowne pisanki wykonuje się metodą rytowniczą, bardzo popularną na Śląsku, gdzie na wcześniej ufarbowanym jajku, wyskrobuje się przeróżne wzory (kwiaty, liście, sentencje) za pomocą szpilki, żyletki czy blaszki. Na Kurpiach i w Łowickiem dekoruje się je oklejając rdzeniem sitowia czy skrawkami włóczki na wzór tradycyjnych tkanin odzieżowych - pasiaków lub też nakleja się na nie miniaturowe barwne wycinanki z glansowanego papieru.
Wielkanocne słodkości. Kliknij!
Źródła:
B. Ogrodowska, Polskie obrzędy i zwyczaje. Doroczne, Warszawa 2005
Opracowała Anna Wielgus
