Wielu Polaków, którzy przeżyli czasy PRL-u, wspomina je z sentymentem. Pamiętają te chwile, w których stali w długich kolejkach do sklepów spożywczych z odpowiednią kartką w ręce. Ich rodzice tworzyli zapasy i próbowali gotować dania z podstawowych produktów, by niczego w domach nie zabrakło.
Lata 1952-1989 były też specyficzne dla przedsiębiorstw, które dostosowały się do planów przedstawionych przez ówczesne władze. Pierwszeństwo w gospodarce miał przemysł, a handel, usługi czy rolnictwo pełniły funkcję pomocniczą. Kilku markom, które posiadały swoje zakłady i fabryki, udało się jednak przetrwać trudne czasy. Oto firmy spożywcze, które przetrwały PRL.
Firmy spożywcze, które przetrwały PRL
Wedel
Wedel to rodzinna firma prowadzona przez lata przez trzy pokolenia. Karol Wedel założył ją już w 1851 roku - otworzył wówczas w Warszawie cukiernię wraz z przyzakładową manufakturą czekolady. W 1872 roku przekazał ją swojemu synowi Emilowi, który na każdej tabliczce czekolady pozostawiał słynny do dziś podpis „E.Wedel". W 1923 roku firmę przejął wnuk Karola, czyli Jan Wedel. Podczas prowadzenia biznesu zmienił on nazwę przedsiębiorstwa i znak firmowy (na znanych dziś chłopca i zebrę). W fabryce zatrudnił też kobiety, co doprowadziło do znacznego wzrostu produkcji.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej Jan Wedel pełnił funkcję doradcy w firmie, ale wkrótce został z niej całkowicie odsunięty. Otrzymał wręcz zakaz wstępu na teren fabryki. W 1949 roku nazwa przedsiębiorstwa zmieniła się na: Zakłady Przemysłu Cukierniczego im. 22 lipca d. E.Wedel. Funkcjonowało również pod nią w czasach PRL-u, gdy zarządzali nim socjaliści. Jan Wedel zmarł w 1960 roku, a dopiero w 1989 roku nastąpiły zmiany ustrojowe i rozpoczęto prywatyzację polskich przedsiębiorstw. Od 2010 roku firma Wedel stała się częścią japońskiej Grupy LOTTE.
Fotografia po lewej wskazuje pracownicę zakładu ozdabiającą wedlowskie torciki. Po prawej - zdjęcie z 1956 roku, na którym widać pracownicę przy pojemniku z masą czekoladową:
Poniżej Zakłady Przemysłu Cukierniczego 22 Lipca Przedsiębiorstwo Państwowe w Warszawie w 1956 roku. Widoczna „Czekolada Stołeczna":
Na zdjęciach pracownice ozdabiają wyroby czekoladowe:
Pracownicy zakładów czekolady:
Wawel
Kolejną marką spożywczą, która przetrwała PRL, jest Wawel z siedzibą w Krakowie. Podobnie jak Wedel, firma zajmowała się produkcją wyrobów cukierniczych i została założona w 1898 roku przez Adama Piaseckiego. To również jedna z pierwszych fabryk czekolady w Polsce. Po II wojnie światowej znacjonalizowano zakład. W 1951 roku połączono trzy krakowskie przedsiębiorstwa, tj. Fabrykę Wawel, Fabrykę Wyrobów Czekoladowych J.Pischinger i Ska oraz Fabrykę Czekolady Suchard. Od tego momentu stały się Zakładami Przemysłu Cukierniczego Wawel. Dopiero w 1992 roku dokonano prywatyzacji i przekształcono spółkę.
Społem
Choć Społem jest mocno kojarzony z czasami PRL-u, to powstał znacznie wcześniej, bo w 1868 roku. Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Społem” miała gwarantować współpracę gospodarczą przedsiębiorstw, których celem nie był zysk, a zapewnienie uczestnikom tanich towarów lub usług o dobrej jakości. Panuje tu samorządność, a więc członkowie spółdzielni wspólnie podejmują kluczowe dla Społem decyzje.
W czasach PRL-u PSS „Społem” stworzyła szereg wielkich domów towarowych, m.in. w 1964 roku - Spółdzielczy Dom Handlowy „Merkury" w Warszawie, a w 1975 roku - Spółdzielczy Dom Handlowy „Skarbek" w Katowicach. To również spółdzielnia była odpowiedzialna za kultowe w tamtych latach sklepy samoobsługowe, czyli samy, supersamy i megasamy. PSS Społem działa do dziś i zrzesza wiele drobnych sklepów, które funkcjonują w jej ramach.
Na zdjęciu po lewej: sklep Warszawskiej Spółdzielni Spożywców Społem przy ul. Grabowskiej 5 w Warszawie w 1971 roku. Fotografia po prawej przedstawia z kolei pracownicę w sklepie Warszawskiej Spółdzielni Spożywców Społem w 1967 roku.
Poniżej, na zdjęciu po lewej: manifestacja młodzieży na Stadionie X-lecia w Warszawie z okazji święta 22 lipca w 1979 roku. Na zdjęciu po prawej: sklep nr 2 Warszawskiej Spółdzielni Spożywców Społem przy ul. Lazurowej 219 w Warszawie w 1971 roku.
Poniżej widoczne jest logo Warszawskiej Spółdzielni Spożywców Społem wykonane ze słomy. Umieszczone zostało w warszawskiej kawiarni Hawana w 1968 roku:
Tymbark
Najmłodszym ta marka kojarzy się pewnie z kapslami z napisami, ale trzeba przyznać, że większość Polaków wie, że Tymbark produkuje soki, nektary i napoje. Pierwsza Spółdzielnia Owocarska powstała w Tymbarku na południu kraju w 1936 roku. W trakcie II wojny światowej produkcja nieco zwolniła, ale przyspieszyła ponownie po jej zakończeniu.
W czasach PRL-u spółdzielnię upaństwowiono. Od 1951 roku wchodziła w skład Centralnego Zarządu Przemysłu Owocowo-Warzywnego, a od 1980 roku należała do struktur Iglopolu. Dopiero w 1990 roku, ze względu na zmiany ustrojowe w Polsce, było możliwe przekształcenie firmy w prywatne przedsiębiorstwo. W 1999 roku Tymbark wszedł w skład Grupy Maspex.
Poniżej na zdjęciach pracownice Krakowskiego Zakładu Przemysłu Owocowo-Warzywnego w Tymbarku (1969-82):
Poniżej skrzynki z sokiem Tymbark z czarnej porzeczki w 1976 roku:
Hortex
To firma, która powstała w czasach PRL-u, bo w 1958 roku. Jej obecna nazwa wywodzi się od słów: hortus, czyli ogród oraz export. W latach 60. określano ją jednak jako Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego „Hortex”. Działała w ramach Centrali Spółdzielni Ogrodniczych (CSO). W latach 70. i 80. XX wieku prężnie się rozwijała i stała się jednym z głównych dostawców wyrobów rolno-spożywczych oraz producentów koncentratu soku jabłkowego w Polsce. W latach 90. przeprowadzono restrukturyzację firmy. Do dziś Hortex znany jest ze swoich soków oraz mrożonek.
Na poniższej fotografii banery reklamowe na trasie Wyścigu Pokoju w pobliżu Pałacu Lubomirskich w Warszawie w 1968 roku:
Poniżej widać odbiór malin przez pracowniczkę Hortexu z Płońska od plantatora Lecha Skibińskiego w 1977 roku. Po prawej z kolei 1967 rok i Zakład produkcyjny Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego Hortex w Górze Kalwarii.
Na poniższych fotografiach Zakład produkcyjny Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego Hortex w Płońsku w 1977 roku:
Pracownice Hortexu obierają owoce (1967-1969 r.):
To oczywiście nie są jedyne firmy, które przetrwały PRL. Wśród długoletnich marek spożywczych można jeszcze wymienić np. Herbapol (producenta herbat i syropów) czy Olzę (producenta batoników Prince Polo). Teraz już wiesz, że pewne marki spożywcze są na rynku od bardzo dawna.
Zobacz także:
Najprostszy przepis na pączki. Usmażysz je przy pomocy dwóch łyżek »
Miód im ciemniejszy, tym zdrowszy. Ten stosuj dla serca, wątroby i żołądka »
Warzywa z niskim indeksem glikemicznym. Sprawdź, które warto jeść »
