Fot. 123RF/Picsel
Tłuszcz palmowy zyskał szczególnie złą sławę kilka, a nawet kilkanaście lat temu. Zaczęto produkować go na szeroką skalę, niszcząc przy tym lasy tropikalne będące domem wielu zwierząt. Masowo dodawano (i nadal dodaje) się go do lodów, ciastek, chipsów, margaryn, a nawet kosmetyków dla dzieci. Oprócz tego olej palmowy uznaje się za bardzo niezdrowy dla naszego organizmu (m.in. przez podnoszenie poziomu cholesterolu we krwi). Wielu dietetyków jednak podkreśla, że nie każdy tłuszcz palmowy jest szkodliwy i nieetyczny. To jak to w końcu jest?
Czy olej palmowy jest zdrowy?
Wcale nie jest tak, że każdy tłuszcz palmowy jest dla nas niezdrowy. Olej ten pozyskuje się z miąższu owoców palmy olejowej. Charakteryzuje się szkarłatną barwą, która wynika z wysokiej zawartości beta-karotenu. Dlatego nazywa się go czerwonym olejem palmowym. Niewiele osób wie, że tłuszcz ten posiada wiele wartości odżywczych. Jest bogaty między innymi w witaminy (A, E i K) czy antyoksydanty. Z tego powodu stosuje się go nie tylko jako składnik produktów spożywczych czy potraw, ale również kosmetyków. Jako kosmetyk ma silne właściwości nawilżające oraz opóźnia procesy starzenia. Niestety nie dotyczy to każdego oleju palmowego, a jedynie tego nierafinowanego. Czyli zdecydowanie nie tego, który znajduje się w wielu słodyczach czy przekąskach. Trudno zatem jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy olej palmowy jest zdrowy. Wszystko zależy od sposobu jego pozyskania i procesów obróbki.
Weź udział w konkursie i wygraj 250, 500 lub 1000 zł! Kliknij!
Utwardzony i rafinowany olej palmowy - szkodliwość
Surowy olej palmowy, czyli ten w nierafinowanej i czystej postaci, jest, jak już wspomnieliśmy, wartościowym dla naszego organizmu produktem. Zawiera mnóstwo cennych witamin i składników mineralnych. Oczywiście trzeba pamiętać, że zawiera spore ilości nasyconych kwasów tłuszczowych. Mimo to nie powoduje schorzeń układu krążenia (albo przynajmniej nie zwiększa ryzyka zachorowania na tego typu choroby). Niestety jest to produkt rzadko spotykany i tak naprawdę mało kto go używa.
W popularnych produktach spożywczych stosuje się przede wszystkim dwa rodzaje tłuszczu palmowego. Są to rafinowany olej palmowy oraz utwardzony olej palmowy. Czym się charakteryzują? Sprawdź poniżej.
Rafinowany olej palmowy - szkodliwość
W procesie oczyszczania (czyli rafinacji) olej ten traci swoje istotne właściwości. Niestety w trakcie przeróbki mogą wydzielać się szkodliwe substancje (niektóre nawet rakotwórcze). Nie oznacza to jednak, że nie można go całkowicie spożywać (choć oczywiście najlepiej byłoby całkowicie wykluczyć go z diety).
Utwardzony olej palmowy - negatywne skutki dla organizmu
To rodzaj oleju, który charakteryzuje się stałą konsystencją. Jest również odporny na działanie wysokiej temperatury. Ten rodzaj tłuszczu jest szczególnie niebezpieczny dla naszego organizmu. W trakcie uwodorniania oleju dochodzi do powstania izomerów trans, które mają zdolność zmiany właściwości błon komórkowych. Zapewne nie raz słyszałeś o szkodliwości tłuszczów trans. Te powodują wzrost stężenia złego cholesterolu, podnoszą poziom trójglicerydów, zwiększają ryzyko wystąpienia otyłości, jak również zwiększają ryzyko wystąpienia miażdżycy czy cukrzycy typu 2. Pamiętaj, aby nie spożywać tego typu tłuszczu zbyt często i zbyt wiele. Dietetycy dopuszczają dzienne spożycie utwardzonego tłuszczu roślinnego na poziomie 2g.
Sprawdź: Który olej najlepiej nadaje się do smażenia?
Pozyskiwanie oleju palmowego - szkody dla środowiska
Produkcja oleju palmowego odbywa się przede wszystkim w Indonezji i Malezji. To tutaj ma miejsce ponad 80% światowej produkcji tego rodzaju tłuszczu. Przez lata popyt na olej palmowy zdecydowanie się zwiększył, a to zmobilizowało indonezyjskich i malezyjskich producentów do niszczenia kolejnych lasów tropikalnych, aby zyskać miejsce na powstanie kolejnych plantacji. Drzewa te są przede wszystkim wypalane, a wraz z nimi mnóstwo zwierząt i cennych roślin. Orangutany i inne gatunki tracą również swoje domy. To jednak nie wszystkie negatywne skutki zakładania kolejnych plantacji. Niszczenie kolejnych lasów powoduje osuwanie się ziemi oraz kolejne powodzie.
Czy na rynku dostępny jest olej palmowy pozyskiwany w etyczny sposób? Tak. Niestety nie znajdziesz wielu tego typu produktów, tym bardziej w składzie ogólnodostępnych batoników czy chipsów.
Zdrowy i etyczny olej palmowy - czy taki istnieje?
Rzeczywiście zdrowe i etycznie pozyskiwane oleje palmowe nie są popularne. Te jednak istnieją i są wytwarzane na ekologicznych plantacjach, które by powstać, powinny spełnić szereg warunków, np. muszą być założone na wypalonych terenach. Można je również tworzyć na obszarach wartościowych przyrodniczo. Stąd występowanie wielu plantacji na torfowiskach. Na tego typu plantacjach panuje zakaz stosowania pestycydów czy innych szkodliwych substancji. Zatrudniane tam osoby muszą mieć odpowiednie prawa i godne warunki pracy. Czy w polskich produktach znajdziemy olej palmowy pozyskiwany w taki sposób? Tak, niektórzy producenci stawiają na najwyższą jakość i CSR (społeczną odpowiedzialność biznesu).
Zobacz: Jak zrobić własne batoniki ze zdrowym olejem?
Dlaczego olej palmowy jest tak popularny?
Powód popularności oleju palmowego jest bardzo prosty. To bardzo tani tłuszcz, by nie powiedzieć najtańszy. Jest nie tylko łatwy w obróbce, ale też w przechowywaniu - nie psuje się w temperaturze pokojowej. Poza tym plantacje olejowca charakteryzują się wysoką wydajnością. Koszty ziemi nie są wysokie, podobnie jak siła robocza w takich krajach jak wspomniane już Indonezja czy Malezja.
Zastanawiasz się, dlaczego np. polscy producenci nie wykorzystują częściej pozyskiwanego w naszym klimacie oleju, np. z rzepaku? Okazuje się, że tańsze jest sprowadzenie tłuszczu z odległego kraju niż wykorzystanie tego nam bliższego.
Czym zastąpić olej palmowy?
Olej palmowy łatwo zastąpić. Zamiast stosować szkodliwy dla zdrowia i środowiska surowiec o wiele lepiej użyć olejów rzepakowych, z oliwek czy słonecznikowych. Na rynku pojawia się też sporo alternatyw, np. olej shea czy olej z... alg. Stosowanie tego typu substytutów wzbudza jednak sporo kontrowersji. Zdaniem organizacji WWF (Światowy Fundusz na rzecz Przyrody) zamiana jednego oleju na drugi spowoduje podobne problemy w innym obszarze. Dojdzie do wzrostu emisji gazów i stworzy ogromne zagrożenie dla roślin i zwierząt.
Tłuszcze w nadmiarze stanowią zagrożenie dla naszego zdrowia. Najlepiej zdecydowanie je ograniczyć, szczególnie szkodliwy utwardzony czy rafinowany olej palmowy. Zwracaj uwagę na składy produktów, które kupujesz. Bez trudu dostrzeżesz na nich tłuszcz palmowy. Może warto sięgnąć po innego batonika albo zamiast niego wybrać zdrowe i pyszne owoce? Decyzja należy do ciebie!
Zainspiruj się przepisami na smakowe oleje, które przygotujesz samodzielnie w domu:
Fot. Helenapon na Smaker.pl / Aby zobaczyć przepis, kliknij w zdjęcie | Olej nagietkowy
Fot. Konhambos na Smaker.pl / Aby zobaczyć przepis, kliknij w zdjęcie | Domowy olej aromatyzowany
Fot. Fafiatko na Smaker.pl / Aby zobaczyć przepis, kliknij w zdjęcie | Olej paprykowy
4. Olej smakowy z dodatkiem bazylii i ostrej papryczki
Fot. Helenapon na Smaker.pl / Aby zobaczyć przepis, kliknij w zdjęcie | Olej aromatyzowany
5. Oleje smakowe - czosnkowo-ziołowy i pikantny
Fot. SprytnaChochla na Smaker.pl / Aby zobaczyć przepis, kliknij w zdjęcie | Oleje smakowe aromatyzowane
